امروزه کاربرد مواد شیمیایی و بهره بردن از خواص آن ها در صنعت افزایش چشم گیری داشته است. سولفونات کلسیم یکی از ترکیبات شیمیایی است که در صنعت کاربرد ویژه ای دارد. کاربرد سولفونات کلسیم به صورت پلیمر در صنایع بتن سازی به عنوان روان کننده بتن یا کاهنده آب بتن صورت می پذیرد.خواص سولفونات کلسیم موجب شده است تا بتوان از این ماده در بهبود صنعت کشاورزی و تولید کود و حشره کش بهره برد. از کاربرد لیگنو سولفونات کلسیم می توان به استفاده به عنوان سورفکتانت، پرکننده، گیرنده و… اشاره کرد. استفاده از سولفونات کلسیم می تواند مزایای زیادی داشته باشد
لیگنو سولفونات کلسیم چیست
لیگنین نوعی ماده پیچیده است که ۲۰ درصد ترکیب چوب را تشکیل داده است. طی فرآیند تولید و ساخت خمیر کاغذ، مایعی اضافی از چوب تولید می شود. این ماده حاوی مخلوطی پیچیده از مواد است. فرآورده های تجزیه لیگنین و سلولز، محصولات سولفوناتی لگنین، انواع گوناگون کربوهیدرات ها و اسید سولفروس های آزاد یا سولفات ها از آن جمله اند. بنابراین لیگنو سولفونات کلسیم به عنوان یک محصول فرعی طی فرآوری سولفیت خمیر چوب به دست میآیند.
لیگنو سولفونات کلسیم یک پلی الکترولیت آنیونی بوده که به راحتی نیز در آب حل می شود. این ترکیبات سورفکتانتهای آنیونی طبیعی با وزن مولکولی بالا هستند. از سولفونات کلسیم می توان در صنایع سرامیک، ساخت و ساز، مواد شیمیایی، نفت و گاز و مواد افزودنی خوراک دام بهره برد.
انواع لیگنوسولفونات ها
لیگنو سولفونات کلسیم
لیگنو سولفونات سدیم
لیگنوسولفونات منیزیم
لیگنو سولفونات آمونیوم
لیگنو سولفونات کلسیم پودری با رنگ روشن و زرد قهوهای است. این ماده از خمیر سولفیت چوب نرم حاصل آمده و در آب محلول و در محلول های آلی نامحلول است.
خواص سولفونات کلسیم
لیگنو سولفونات ها از قدیمی ترین افزودنی های شیمیایی هستند که در صنعت بتن مورد استفاده قرار گرفته اند.
از کاربرد لینگوسولفونات ها به عنوان روان کننده بتن یا کاهنده آب بتن استفاده می شود.
مکانیسم عمل سولفونات کلسیم بر پایه خواص پخش کنندگی ذرات سیمان در آب است.
صنعت لیگنو سولفونات کلسیم توانسته است با رفع ایرادات ساختاری این ترکیبات، جایگاه خوبی برای کاربرد سولفونات کلسیم در بین مواد کاهنده آب بتن فراهم نماید.
لیگنو سولفونات کلسیم به تنهایی و یا به صورت ترکیب با مواد شیمیایی در صنعت کاربرد ویژه ای یافته است.
فواید سولفونات کلسیم
کاربرد به عنوان گیرنده
استفاده به عنوان پرکننده
کاربرد به عنوان مایع ساز یا سورفکتانت در صنایع مختلف
تولید سولفونات کلسیم
لیگنو سولفونات نوعی پلیمر طبیعی بوده و از ماده لیگنین حاصل می شود. لیگنین دارای ساختاری پلیمری با سه الکل آروماتیک است. پس از سلولز، لیگنین بیشترین سهم از ساختار چوب را تشکیل می دهد.
جرم مولی این ماده بسیار بالا بوده و با قرار گرفتن در بین الیاف سلولزی، این الیاف را کنار هم نگه می دارد. لازم است تا برای تولید کاغذ از چوب، لیگنین از سلولز جدا شود. زیرا لیگنین حلالیت خوبی در آب ندارد. طی فرایندی شیمیایی به نام سولفوناسیون، لیگنین به لیگنو سولفونات تبدیل می گردد. با قرار گیری گروه عاملی سولفات روی آن طی فرایند سولفوناسیون، حلالیت لیگنین در آب افزایش خواهد یافت.
توجه شود که استخراج لیگنین و سولفوناسیون طی فرآیندی همزمان صورت می پذیرد. فرآیند بدین صورت است که خرده های چوب در محلول کلسیم داغ در دمای ۱۳۰ درجه سانتی گراد حل شده و گروه عاملی سولفات بر روی شبکه پلیمری لیگنین پیوند داده می شود.
در پایان ماده اصلی از مواد نامحلول سلولزی و نمک های باقیمانده با جرم مولی کم جداسازی می شود. در مراحل تصفیه، قند های محلول و لیگنو سولفونات هایی با جرم مولی کم نیز جداسازی می شوند.
آثار مخرب قندها بر خواص سولفونات کلسیم
توجه شود که حضور قندها در ترکیبات افزودنی سیمان نامطلوب است. زیرا این مواد در مقادیر بالا در گیرش سیمان تاخیر ایجاد نموده و در مقادیر مصرف بالا نیز حتی ممکن است توقف گیرش نیز رخ دهد. اگر بتن ریزی در هوای سرد صورت گیرد، ترکیبات قندی در افزودنی ها وضعیت را نسبت به حالت قبل بدتر نیز می نماید. بنابراین جداسازی قندها از لیگنو سولفونات کلسیم در افزایش بهره وری آن نقش مهمی را ایفا می کند.
کاربرد سولفونات کلسیم
کاربرد سولفونات کلسیم در صنعت سیمان
امروزه لیگنو سولفونات هایی مانند سولفونات کلسیم هم به تنهایی و هم در ترکیب با سایر مواد به فراوانی استفاده می شوند. از کلسیم سولفونات به عنوان گیرنده، پرکننده، مایع ساز یا سورفکتانت در صنایع بهره می برند. همانطور که گفته شد کاربرد سولفونات کلسیم در صنعت به فراوانی صورت می پذیرد. در واقع خواص سولفونات کلسیم موجب استفاده های گسترده از این ماده شده است.
سیمان به دلیل داشتن ذرات بسیار ریز، جاذبه سطحی بالایی دارد. بنابراین وقتی ذرات سیمان در آب حل می شوند تمایل دارند که به یکدیگر چسبیده و توده های قفسی شکلی را ایجاد کنند. این ساختار قفسی قادر است تا بخشی از آب را در خود حبس نماید. در نهایت این ساختار قفسی با حبس آب میزان آب موثر را کاهش داده و خمیری ایجاد می شود که میزان روانی کمی دارد. با افزودن ماده روان کننده، این ماده بر سطح ذرات سیمان جذب سطحی خواهد شد. بنابراین جاذبه سطحی ذرات سیمان نسبت به یکدیگر کاهش یافته و ساختار قفسی شکسته می شود. با شکسته شدن ساختار قفسی، آبی که به دام افتاده آزاد شده و این فرآیند است که موجب روان کنندگی این ترکیبات است.
لازم به ذکر است که ساختار شیمیایی لیگنوسولفونات کلسیم نسبت به سایر روان کننده های سنتزی نظیر نفتالن سولفونات، ملامین سولفونات و پلی کربوکسیلات ها پیچیدگی بیشتری دارد.
کاربرد سولفونات کلسیم در صنایع غذایی
از سولفونات کلسیم در صنایع غذایی به عنوان حامل برای تولید بسیاری از ترکیبات استفاده می شود. در ادامه به برخی از این ترکیبات اشاره شده است.
ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامینA ، ویتامینD، ویتامینE و K
کاروتنوئید ها مانند یتاکاروتن، زئازانتین، کانتا گزانتین، لوتئین، لیکوپن و… .
این ترکیبات جهت تسهیل انحلال مواد در مواد غذایی پایه آب مورد استفاده قرار می گیرند. از خواص سولفونات کلسیم به عنوان ماده متصل کننده اجزا در خوراک دام نیز استفاده می شود.
کاربرد لیگنو سولفونات کلسیم در کشاورزی
کشاورزی به عنوان یک صنعت بزرگ و مهم در جهان شناخته می شود. امروزه مطالعه و پیشرفت این صنعت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و در حال پیشرفت است. این صنعت در زمینه های مختلف مانند کاشت گیاهان، کاشت درخت و… فعالیت های زیادی را به خود اختصاص داده است. از کود لیگنوسولفونات کلسیم در کشاورزی برای بهبود روند رشد گیاهان و تولید محصولات مورد نظر کشاورزی استفاده می شود.
با افزودن این ماده به خاک نفوذ آب به خاک تسهیل شده و آب در منطقه ریشه نگه داشته خواهد شد. این ماده میزان اسیدی و بازی بودن گیاه را نیز تنظیم نموده و به رشد گیاه کمک می کند.
از طرفی این محصول قادر است تا آفت ها را از بین ببرد. بسیاری از کشاورزان از کلسیم لیگنو سولفونات در کشاورزی و کشت گیاهان و مزارع استفاده می کنند تا با نابودی آفات رشد گیاهان را تا دو برابر افزایش دهند.
سایر کاربرد ها
از لیگنوسولفونات ها برای تولید گچ تخته نیز بهره می برند. این ترکیبات با کاهش حجم آب موجب کاهش درجه حرارت کوره شده و بنابراین به صرفه جویی در مصرف انرژی کمک می کنند.
ایجاد قابلیت پخش در رنگ ها
کاربرد در آفت کش ها
استفاده در کربن سیاه
تولید و دباغی چرم
سرکوب گرد و غبار در جاده ها
استفاده به عنوان کود شیمیایی
گریس سولفونات کلسیم
تولید کنندگان آهن و فولاد برای رسیدن به اهداف تولید سالانه خود، باید روانکاری قطعات را به درستی انجام دهند. روانکاری صحیح اجزای سازنده تجهیزات را در مقابل دمای بالا، بارهای زیاد، لرزش پیوسته و آلودگی با آب، بخار، اسید و… محافظت می کند. برای افزایش طول عمر تجهیزات، افزایش زمان کار و کاهش مصرف روغن اقداماتی در پیش گرفته می شود.
گریس نسوز یکی از پر مصرف ترین گریس های روانکاری در صنایع فولاد است. از گریس سولفونات کلسیم کمپلکس در صنایع فولاد به عنوان گریس نسوز استفاده می شود. گریس کلسیم سولفونات کمپلکس کاربرد گسترده ای در کارخانه های آهن و فولاد، تجهیزات دریایی و کاغذ سازی و… داراست.