تولوئن (متیل بنزن) یک هیدروکربن آروماتیک سنتتیک است که بیشتر از نفت تولید شده و به عنوان حلال در بسیاری از صنایع استفاده می شود. تولوئن یک مایع شفاف و بی رنگ با بوی شیرین و فرمول شیمیایی C7H8 است که به نام های تولوئول، فنیل متان یا آنیسن نیز شناخته می شود.
این ترکیب بطور طبیعی در روغن خام درخت تولو یافت شود و در صنایع شیمیایی طی فرآیند تولید بنزین و سایر سوخت ها از نفت خام و در حین تولید کک از زغال سنگ تولید می شود.
تولوئن غیرقطبی است و در آب حل نمی شود اما در حلالهای آلی به خوبی حل می شود و تولید جهانی آن حدود ۱۰ میلیون تن برآورد شده است.

کاربردهای تولوئن

تولوئن کاربردهای تجاری و صنعتی بی شماری دارد و در رنگ ها، لاک ها، رقیق کننده ها، چسب ها و پاک کننده لاک ناخن، در فرآیندهای چاپ و برنزه کردن چرم مورد استفاده قرار می گیرد.
این ماده شیمیایی همچنین می تواند به عنوان یک نشانگر فولرن، یک ماده خام برای تولید تولوئن دیزوسیانات، یک حلال در تولید نانولوله های کربنی و چسب پلی استایرن استفاده شود.
تولوئن در آزمایشگاه های بیوشیمی برای استخراج هموگلوبین از گلبول های قرمز به منظور اندازه گیری سطح Hb مورد استفاده قرار می گیرد.
این ترکیب شیمیایی همچنین برای تقویت اکتان در سوخت های بنزینی مورد استفاده در موتورهای احتراق داخلی و تولید بنزین همراه با دیگر ترکیبات شیمیایی مانند بنزن و زایلین بکار می رود.
تولوئن در صنایع داروسازی و همچنین بخش کشاورزی برای مقابله با کرم های گرد و کرم های قلاب دار استفاده می شود. این ترکیب در تولید لوازم آرایش و محصولات مراقبت بهداشتی، تولید اورتان و دیگر مواد شیمیایی آلی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

مکانیسم دفع تولوئن از بدن چگونه است

تحقیقات نشان داده است که بیشترین مقدار تولوئن در هوای داخل خانه وجود دارد که ناشی از مصرف محصولات مختلف است. قرارگرفتن در معرض این ماده همچنین در محل کار برای افراد شاغل در کارخانه های رنگسازی و نقاشان ساختمان رخ می دهد.
این ماده به سادگی از طریق دستگاه تنفس، گوارش و به مقدار کمتر از طریق پوست جذب بدن می شود. دستگاه تنفس مسیر اصلی جذب تولوئن است و بخارات استنشاقی آن به سرعت از طریق ریه ها جذب شده و به طور گسترده در بافت های بدن خصوصا بافت چربی توزیع می شود.
تولوئن استنشاقی پس از هیدروکسیلاسیون اولیه ابتدا به بنزیل الکل و بعد از اکسیداسیون به ینزوئیک اسید تبدیل می شود. این ماده برای تشکیل اسید هیپوریک با گلیسین کنژوگه می شود که متابولیت اصلی تولوئن در بدن است و به عنوان یک شاخص در خون و ادرار می تواند اندازه گیری شود.

تولوئن صنعتی

تولوئن صنعتی یک محلول شیمیایی است که اغلب به عنوان حلال صنعتی برای ساخت رنگ، مواد شیمیایی، داروسازی و لاستیک استفاده می شود. تولوئن به عنوان حلال رنگ، چسب، جوهر و مواد دارویی استفاده می شود. همچنین یک ماده خام برای محصولات پتروشیمی مانند TDI (تولوئن دی ایزوسیانات، الیاف مصنوعی مانند پلی اورتان) و TNT (تری نیتروتولوئن، مواد منفجره) است. این ماده شیمیایی در دمای اتاق، مایعی بی رنگ، با بوی شیرین و فرار است. قرار گرفتن بیش از حد در معرض تولوئن برای مدت طولانی می تواند اثرات نامطلوبی بر سلامتی ایجاد کند که ممکن است مادام العمر باقی بماند.

تولوئن آزمایشگاهی

تولوئن آزمایشگاهی را با مخلوط کردن متیل کلرید و بنزن در حضور کلرید آلومینیوم یا اسید لوئیس دیگر می توان سنتز کرد. در آزمایشگاه از این ماده شیمیایی برای تولید نانو مواد کربنی استفاده می شود. به عنوان سیمان ریز برای کیت های پلی استارن استفاده می شود و از آنجایی که دارای خواص انتقال حرارت خوبی است اغلب به عنوان خنک کننده راکتورهای هسته ای استفاده می شود. همچنین همراه با بنزن و زایلن به عنوان یک تقویت کننده اکتان برای موتورهای احتراق داخلی در صورت اضافه شدن به بنزین عمل می کند.

کاربرد تولوئن

این ترکیب در صنعت به عنوان یک ماده پرکار برد نه تنها می تواند در تولید TNT و پلاستیک استفاده شود، بلکه یکی از پرمصرف ترین حلال هاست که در رنگ ها، جوهرهای صنعتی، چسب ها، درزگیرها و انواع محصولات شیمیایی قابل استفاده است. همچنین حدود ۱۵ درصد از مخلوط بنزین معمولی را تشکیل می دهد، در حالی که تولوئن اضافی برای بالا بردن درجه اکتان سوخت برای هر چیزی از فرمول یک گرفته تا سوخت هواپیما استفاده می شود.

عوارض تولوئن

تولوئن یک ماده سمی است و مانند بسیاری از حلال های آلی، می تواند با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی در هنگام استنشاق واکنش های ناگواری از سرگیجه تا مرگ را ایجاد کند. اختلال عملکرد CNS و نارکوز اغلب در انسان هایی که به طور حاد در معرض سطوح بالای تولوئن در هوا قرار گرفته اند، مشاهده شده است. علائم سمیت تولوئن شامل خستگی، خواب آلودگی، سردرد و حالت تهوع است. قرار گرفتن مزمن در معرض تولوئن استنشاقی نیز باعث تحریک دستگاه تنفسی فوقانی و چشم ها، گلودرد، سرگیجه و سردرد می شود.

تولوئن خشک

این ترکیب به عنوان یک حلال صنعتی با وزن مولکولی ۹۲.۱۴ گرم بسیار قابل اشتعال و مضر است. این ماده برای استفاده صنعتی تهیه شده است و نباید در کاربردهای پزشکی، جراحی و سایر کاربردهای بیمار محور استفاده شود. این ماده شیمیایی مایع نامحلول در آب با خواص بسیار مفید در صنعت، نقاشی و هنر است. یکی از جذاب ‌ترین ویژگی‌ های آن این است که به سرعت خشک می‌ شود که آن را برای چندین کاربرد ایده ‌آل می ‌کند.

تولوئن در اب حل میشود

تولوئن مایعی شفاف، بی رنگ و فرار با بوی شیرین، تند و شبیه بنزن است که آنقدر غیر قطبی است که به خوبی در آب حل نمی شود. این آنیون مولکولی اغلب حاوی یک گروه کربوکسیلات بسیار قطبی است که از یک کربن با دو اکسیژن متصل تشکیل شده است. این مایع بی رنگ ، نامحلول در آب است و چگالی کمتری نسبت به آب دارد. بنابراین هنگامی که با آب مخلوط می شود به دلیل اینکه نمی تواند در آب حل شود بر روی سطح آب شناور می ماند.