بی کربنات سدیم جیست؟
بی کربنات سدیم یکی از پرکاربردترین ترکیبات شیمیایی در زندگی روزمره است. نام دیگر این ترکیب شیمیایی جوش شیرین است و در تولید محصولات بهداشت دهان و غذاهای پخته کاربرد بسیاری دارد. بیکربنات سدیم نمکی است که با ترکیب یون های سدیم و بی کربنات تولید می شود.
فرمول بی کربنات سدیم NaHCO3 و با نام هایی دیگری مانند سدیم هیدروژن کربنات یا بی کربنات سودا نیز شناخته می شود. نقطه جوش این ترکیب ۸۵۱ درجه سانتی گراد و نقطه ذوب آن ۵۰ درجه سانتی گراد است.
سدیم بیکربنات توانایی خنثی کردن اسید معده را دارد و به همین دلیل می تواند مشکلات معده مانند سوءهاضمه و سوزش سر دل را تسکین دهد. برای این منظور، بیکربنات سدیم معمولاً به عنوان داروی ضد اسید OTC فروخته می شود.
برخی از انواع خمیر دندان ها نیز حاوی سدیم بی کربنات هستند زیرا این ترکیب شیمیایی می تواند با پوسیدگی دندان مبارزه کرده و بوی بدن دهان را نیز از بین ببرد. این ترکیب شیمیایی به خوبی با فلوراید برای محافظت از دندان ها، از بین بردن باکتری ها و بهبود سلامت کلی دندان ها کار می کند.
تاریخچه کشف بیکربنات سدیم
بی کربنات سدیم برای اولین بار توسط نیکلاس لبلانک، شیمی دان فرانسوی در سال ۱۷۹۱ کشف شد که در آن زمان به خاکستر سودا نیز معروف بود. در اواخر قرن ۱۸ بی کربنات سدیم به عنوان یک عامل ور آمدن خمیر توسط نانوا جان دوایت در نیویورک کشف شد. اولین کارخانه توسط این نانوا در ایالات متحده برای تولید جوش شیرین از دی اکسید کربن و کربنات سدیم تأسیس شد.
ین ترکیب شیمیایی یک ماده محبوب برای تهیه و پخت کیک و نان است. بی کربنات سدیم در غذاها بافت ایجاد می کند، اسیدیته را کاهش می دهد و به عنوان عامل افزایش دهنده حجم و مخمر نیز عمل کند.
این ترکیب شیمیایی مصارف خانگی نیز دارد و از آن می توانید برای کنترل آفات، کنترل بوهای بد و حتی به عنوان یک محصول برای خاموش کردن آتش به صورت اضطراری استفاده کنید.
فرآیند تولید بی کربنات سدیم
این ترکیب شیمیایی مهم به دو روش تولید می شود که عبارتند از:
فرایند سلوی (Solvay)
بیکربنات سدیم عمدتا توسط فرآیند سلوی تولید می شود. فرایند سلوی شامل واکنش بین ترکیبات کلرید سدیم، آمونیاک و واکنش دی اکسید کربن در آب است. این ترکیب شیمیایی را می توان با واکنش کربن دی اکسید با محلول آبی هیدروکسید سدیم نیز تهیه کرد. این واکنش در ابتدا کربنات سدیم را تولید می کند.
Na2CO3 + CO2 + H2O → ۲ NaHCO3
استخراج از معدن
بی کربنات سدیم به طور طبیعی در کانسارهای فلوریت رودخانه سبز ائوسن در کلرادو و حوضه Piceance یافت می شود. در طول دوره های تبخیر این ترکیب به عنوان بستر ته نشین می شود و با استفاده از تکنیک های استخراج مانند حفاری و غیره استخراج می شود.
اجزا بیکربنات سدیم
همانطور که از نام آن مشخص است، این ترکیب شیمیایی نمکی است که از سدیم و بی کربنات تشکیل شده است. یون های بی کربنات سدیم هنگام حل شدن در آب از یکدیگر جدا می شوند و با اجزای مجاور مانند هیدروژن آزاد تعامل می کنند.
هیدروژن اضافی باعث افزایش اسیدیته در مایعات می شود و می تواند باعث مشکلات گوارشی و در سطوح بالا باعث اسیدوز شود. سدیم بی کربنات در حد متعادل می تواند هیدروژن اضافی را از محیط حذف کرده و اسیدیته را کاهش دهد.
هر مولکول بی کربنات سدیم می تواند به ۳ مولکول هیدروژن متصل شود. این ترکیب شیمیایی همچنین می تواند یون های سدیم خود را آزاد کند، بنابراین منبع عالی برای تامین الکترولیت در بدن است. سدیم برای کنترل حجم سلول، حفظ سطح اسیدیته مایعات بدن و انتقال تکانه های عصبی بسیار ضروری است.
بی کربنات سدیم صنعتی
بی کربنات سدیم گرید صنعتی دارای کاربردهای زیادی در صنایع و آزمایشگاه های شیمی دارد. برخی از این کاربردها عبارتند از:
صنايع آرايشی و بهداشتی
توليد خمير دندان، پاک كننده های خانگی و پاک كننده ملايم
صنايع نساجي
برای فرآوری نخ های پشمی و ابريشمی
صنايع دام و طيور
به عنوان مكمل در خوراک دام و طیور
صنايع اطفاء حريق
ساخت پودرها و خاموش كننده ها
صنايع پليمر
به عنوان كاتاليزور و تصفيه كننده مواد
تفاوت بین کربنات سدیم و بی کربنات سدیم چیست؟
کربنات سدیم حاوی اتم های سدیم ، کربن و اکسیژن است در حالی که بی کربنات سدیم حاوی اتم های سدیم ، کربن ، اکسیژن و یک اتم هیدروژن است. این تفاوت اساسی بین کربنات سدیم و بی کربنات سدیم است.
تفاوت بین کربنات سدیم و بی کربنات سدیم را نیز می توان براساس کاربرد برجسته کرد. استفاده از کربنات سدیم شامل استفاده از آن به عنوان نرم کننده آب برای شستشو ، در رنگ آمیزی با رنگهای واکنش پذیر فیبر ، برای تولید شیشه ، کاغذ ، ریون ، صابون و مواد شوینده است. استفاده از بی کربنات سدیم به عنوان یک عامل ترک پودر برای پخت و پز ، برای تولید پودر بیکینگ ، به عنوان یک عامل کنترل آفات ، قلیایی بودن خاک و غیره است.